Uluslararası Çalışma Örgütü - ILO

ILO’nun Kuruluşu ve Amacı

Uluslararası Çalışma Teşkilatı (ILO) sosyal adaletin sağlanması yoluyla dünyada kalıcı bir barışın gerçekleştirilmesi amacıyla 1919 yılında Versailles Barış Antlaşması ile kurulmuştur. Kuruluşundan itibaren Milletler Cemiyeti bünyesinde faaliyette bulunan ILO, II. Dünya Savaşı yıllarında Milletler Cemiyeti’nin ortadan kalkmış olmasına rağmen varlığını sürdürmüştür. 1944 yılında toplanan Uluslararası Çalışma Konferansı'nda kabul edilen ve ILO Ana sözleşmesine eklenen "Filadelfiya Bildirisi" ile ILO’nun amaçları ve çalışma konuları yeniden ve daha güçlü biçimde teyit edilerek, özellikle ücretlilerin durumunu yakından etkileyen ekonomik sorunlara eğinilmesi benimsenmiştir. ILO, 1946 yılında Birleşmiş Milletler Teşkilatı ile imzaladığı bir anlaşma ile yaşam ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi konusunda çaba gösteren BM’nin ilk uzmanlık kuruluşu olarak hizmet vermeye devam etmiştir.

Evrensel ve sürekli bir barışın ancak sosyal adalet temeli üzerinde oluşturulabileceği temel ilkesinden hareketle tam istihdama ulaşılması; yaşam standartlarının yükseltilmesi; işçilerin kendilerine en uygun işlerde çalıştırılmaları; mesleki eğitim imkânlarının sağlanması; kalkınmanın nimetlerinden herkesin eşit şekilde yararlanmasını sağlamaya yönelik politikaların uygulanması; çalışanların yaşam ve sağlığının korunması; örgütlenme ve toplu pazarlık hakkının tanınması ve sosyal güvenliğin yaygınlaştırılması gibi amaçları bulunan ve 1969 yılında Nobel Barış Ödülü ile ödüllendirilen ILO, tüm faaliyetlerini işçi, işveren ve Hükümet temsilcilerinden oluşan “üçlü yapı” ilkesine dayalı olarak yürütmekte ve bu özelliği ile diğer uluslararası kuruluşlardan farklılık göstermektedir.

ILO’ya üye 183 ülke bulunmaktadır. Birleşmiş Milletler (BM) Teşkilatına üye olan ülkeler ILO Ana sözleşmesinden doğan yükümlülükleri kabul ettiklerini bildirmeleri halinde üye olabilmektedirler. BM’e üye olmayan bir ülke ise ancak ILO Genel Konferansı kararıyla üyeliğe alınmaktadır. Üyelikten çekilme ise ILO Genel Müdürü’ne yapılacak bir bildirimle mümkün olabilmektedir.

ILO’nun Yapısı ve Organları

Merkezi Cenevre’de bulunan ILO, her yıl Haziran ayında yapılan ve karar organı niteliği taşıyan Uluslararası Çalışma Konferansı, yürütme organı niteliğindeki Yönetim Kurulu ve Teşkilatın sekreterya hizmetlerini yürüten Uluslararası Çalışma Bürosu’ndan oluşmaktadır. Uluslararası Çalışma Bürosu’nun başında bir Genel Müdür bulunmaktadır. Bu görev halen Sayın Juan SOMAVIA (Şili) tarafından yürütülmektedir. Sayın SOMAVIA  bu göreve Yönetim Kurulu’nca 1998 yılında 5 yıllığına seçilmiş ve 1999 yılı Mart ayında görevine başlamıştır.

Uluslararası Çalışma Konferansı, her bir üye ülkenin 2 Hükümet, 1 İşçi ve 1 İşveren temsilcisinden oluşmaktadır. Bu temsilcilere Konferans gündemindeki konulara göre teknik danışmanlar da refakat etmektedir.

Uluslararası Çalışma Konferansı, çalışma yaşamıyla ilgili güncel sorunları tartışır. Sözleşme ve Tavsiye Kararlarından oluşan uluslararası çalışma standartlarını tespit eder, bu standartların üye ülkelerde uygulanmasını denetler. Üye ülkelerin katkılarıyla finanse edilen 2 yıllık ILO Bütçesini kabul eder, 2 yıllık ILO faaliyet programını belirler ve her 3 yılda bir Yönetim Kurulu üyelerini seçer. Konferans çalışmaları, oluşturulan Komiteler eliyle yürütülmektedir.

Yönetim Kurulu, ILO’nun yürütme organıdır. Teşkilatın bütün faaliyetlerinde belirleyici bir role sahip olan Yönetim Kurulu, Konferans gibi üçlü yapıya sahiptir. Yönetim Kurulu, yılda 3 kez toplanmakta ve 28 Hükümet, 14 işçi ve 14 İşveren olmak üzere toplam 56 üyeden oluşmaktadır.

Ayrıca, ILO belli başlı endüstri alanlarını kapsayan üçlü yapıda sektörel ve teknik komiteler oluşturmakta, bölgesel ve teknik konferanslar düzenlemektedir.

ILO’nun taşra teşkilatı ise bölge, alan, şube ofislerinden ve çok yönlü uzmanlık gruplarından oluşmaktadır. Bilindiği gibi, ülkemizde faaliyet gösteren ILO alan ofisi yakın geçmişte (1998 yılında mektup teatisi yoluyla) şube ofisi haline dönüştürülmüştür. Bu ofis Avrupa Bölge Ofisine bağlıdır.

ILO bünyesinde, ayrıca, bir İdare Mahkemesi, Araştırma Merkezi ve İtalya’nın Torino şehrinde faaliyet gösteren Eğitim Merkezi bulunmaktadır.

ILO’nun Standart Tesisi ve Denetim İşlevleri 

ILO’nun temel amacı, asgari ve evrensel uluslararası standartlar belirlenmesi suretiyle üye ülkelerdeki çalışma ve yaşam koşullarının iyileştirilmesidir. Bu standartlar uluslararası çalışma sözleşmeleri ve tavsiye kararları şeklinde oluşmaktadır. ILO’nun kuruluşundan bugüne kadar 188 Sözleşme ve 199 Tavsiye Kararı kabul edilmiştir. Sözleşmeler, usulünce onaylanması halinde onaylayan ülke için bağlayıcı hale gelmektedir. Tavsiye Kararları için ise onaylama söz konusu olmayıp bu metinlerde yer alan ilkeler yol gösterici veya Sözleşmeyi tamamlayıcı niteliktedir.  

 Üye ülkelerin onaylamış oldukları Sözleşmeleri ne ölçüde uyguladıklarını izlemek üzere kapsamlı ve etkin bir denetim mekanizması oluşturulmuştur. Şikâyetlere ve raporlara dayanan iki tür denetim usulü bulunmaktadır.

Üye ülkelerin onayladıkları sözleşmelerle ilgili olarak ulusal mevzuat ve uygulamaları hakkında belirli aralıklarla ILO’ya gönderdikleri raporlara dayanan denetim sistemine göre, bu raporlar ilkin Uzmanlar Komitesi tarafından incelenmekte ve belirlenen aykırılıklar bir rapor halinde Konferansa sunulmaktadır. Konferansta oluşturulan Aplikasyon Komitesi ise bu raporda yer alan ülkelerden bir kısmını Komitede sözlü savunma yapmaya davet etmektedir. Aplikasyon Komitesi’nde söz konusu ülkenin yaptığı savunma ve bunu izleyen tartışmalar ile Komite kararı Konferans raporu içinde yayınlanmaktadır. Ciddi aykırılıkların tespit edilmesi halinde ise ilgili ülkelerdeki duruma “özel paragraf” içinde dikkat çekilmektedir.

 Şikâyetlere dayanan denetim usulüne göre, şikayet konusu, ilgili olduğu Sözleşmeye göre ya Sendikal Özgürlükler Komitesi’nde incelenmekte ya da Yönetim Kurulu’nda oluşturulan üçlü yapıda özel bir komitede ele alınmaktadır.

ILO ile İlişkiler

 Türkiye'nin ILO ile ilişkileri 1927 yılına kadar dayanmaktadır. Ülkemiz Milletler Cemiyeti'nin üyesi olmadığı için o yıllarda ILO çalışmalarına gözlemci statüsüyle katılmış, 1932 yılında Milletler Cemiyeti'ne üye olduğunda ILO'nun da üyeliğini kazanmıştır. Ülkemiz, o tarihten bugüne kadar ILO çalışmalarına üye ülke sıfatıyla katılmıştır.

 Ülkemiz, ILO Yönetim Kurulu'nda 1948-51, 1954-57 ve 1996-99 dönemlerinde Asil Üye, 1975-78, 1987-90 ve 2002-05 dönemlerinde "Yardımcı Üye" sıfatıyla yer almış, en son 1996-99 döneminde ise yine "Asil Üye" sıfatıyla Kurul çalışmalarına etkin bir şekilde katılmıştır.

Üye ülkelerin ILO bütçesine katkı payları BM'nin bütçe değerlendirme esasları çerçevesinde belirlenmekte olup ülkemizin yıllık katkı payı ILO bütçesinin % 0.372 oranı civarındadır.

 Türkiye, aralarında temel çalışma haklarına ilişkin 8 sözleşmenin de bulunduğu uluslararası çalışma sözleşmelerinden 56'sını onaylayarak ulusal mevzuatına katmıştır.

 ILO sözleşme ve tavsiye kararlarının, gerek konferans görüşmeleri öncesinde soru belgelerinin yanıtlanması ve konuyla ilgili ülkemiz mevzuatı hakkında bilgi verilmesi yoluyla metinlerinin oluşması sürecine, gerekse 2 yıl devam eden konferans çalışmaları sırasında kaleme alınması ve kabulü sürecine Bakanlığımızca etkin biçimde katkıda bulunulmaktadır. Bu sözleşme ve tavsiye kararlarının konferans tarafından kabulünden sonra ise ILO Ana sözleşmesinin 19. Maddesi gereğince T.B.M.M.'ye bilgi sunulmakta ve bu bilgilendirme hakkında ILO'ya rapor gönderilmektedir.

 Onayladığımız her sözleşmeye ilişkin olarak ILO'ya düzenli aralıklarla ulusal uygulama raporları sunulmaktadır. Uzmanlar Komitesi'nin eleştirileri ve olağan rapor dönemi haricinde yıllık rapor talepleri nedeniyle her yıl çok sayıda sözleşmeye ait raporlar hazırlanarak ILO'ya gönderilmektedir Bu sözleşmelerden herhangi biriyle ilgili olarak ülkemizin Uygulama (Aplikasyon) Komitesi'ne alınması olasılığı nedeniyle ayrıca konferans öncesinde de hazırlık yapılmaktadır.

 Ülkemiz aleyhine ILO'ya yapılan şikâyetlere karşı savunma yazıları da Bakanlığımız tarafından hazırlanmaktadır.

 ILO ile ülkemiz arasındaki ilişkiler bu kuruluşun Ankara'da 12 Eylül 2001 tarihinde törenle açılışı yapılan "Enformasyon Merkezi"nin hizmete girmesi ile yeni bir ivme kazanmıştır. Bakanlığımız ve sosyal tarafların katkılarıyla inşa edilen Ankara'nın Oran semtindeki bu merkez, aynı zamanda ILO'nun Türkiye temsilciliğini de barındırmakta ve çok amaçlı olarak kullanılmaktadır.

 Başta Bakanlığımız ve sosyal taraflar olmak üzere ülkemiz ile ILO arasında IPEC (Çocuk Çalıştırılmasının Önlenmesi Uluslararası Programı) ve ILO Enformasyon Merkezi yapımı gibi çeşitli teknik işbirliği çalışmaları yürütülmektedir. IPEC'in 2001 yılında dolan uygulama süresi, ILO Ankara Bilgi Kaynak Merkezi'nin 12.09.2001 günü yapılan açılışı sırasında imzalanan ek protokol ile 5 yıl daha uzatılmıştır. Ülkemizin Avrupa Birliği'ne uyum çabalarının ILO tarafından güçlü bir şekilde desteklenmesi amacıyla "Türkiye ve ILO Arasındaki İşbirliği Protokolü" 2000 yılı Eylül ayında imzalanmıştır. Bu protokol ile, temel çalışma hakları, istihdam politikası, sosyal koruma politikası ve sosyal diyalog alanlarında Bakanlığımız ile ILO arasında yapılacak işbirliği konuları belirlenmiştir.

 Bakanlığımız ile Uluslararası Çalışma Örgütü'nün ev sahipliğinde "Küreselleşme Karşısında İstihdam Stratejileri" konulu Güney-Doğu Avrupa Ülkeleri Alt Bölgesel Konferansı 11-12 Eylül 2006 tarihlerinde İstanbul'da yapılmış ve konferans sonucunda İstanbul Bildirgesi kabul edilmiştir.

ONAYLANAN ILO SÖZLEŞMELERİ

No	Sözleşme Adı	Onay Tarihi	Durumu
C 2	İşsizlik Sözleşmesi	14.07.1950	Onaylandı
C 11	Örgütlenme Özgürlüğü (Tarım) Sözleşmesi	29.03.1961	Onaylandı
C 14	Haftalık Dinlenme (Sanayi) Sözleşmesi	27.12.1946	Onaylandı
C 15	Asgari Yaş (Trimciler ve Ateşçiler) Sözleşmesi	29.09.1959	30.10.1998 tarihinde fesholmuştur(*)
C 26	Asgari Ücret Belirleme Yöntemi Sözleşmesi	29.01.1975	Onaylandı
C 29	Zorla Çalıştırma Sözleşmesi	30.10.1998	Onaylandı
C 34	Ücretli İş Bulma Büroları Sözleşmesi	27.12.1946	23.01.1952 tarihinde fesholmuştur (**)
C 42	İşçinin Tazmini (Meslek Hastalıkları) Sözleşmesi (Revize)	27.12.1946	Onaylandı
C 45	Yeraltı İşleri (Kadınlar) Sözleşmesi	21.04.1938	Onaylandı
C 53	Ticaret Gemilerinde Çalışan Kaptanlar ve Gemi Zabitlerinin Meslekî Yeterliliklerinin Asgari İcaplarına İlişkin Sözleşme	22.04.2005	Onaylandı
C 55	Gemi adamlarının Hastalanması, Yaralanması ya da Ölümü Halinde Armatörün Sorumluluğuna İlişkin Sözleşme	17.03.2005	Onaylandı
C 58	Asgari Yaş (Deniz) Sözleşmesi (Revize)	29.09.1959	30.10.1998 tarihinde fesholmuştur(*)
C 59	Asgari Yaş (Sanayi) Sözleşmesi (Revize)	12.07.1993	30.10.1998 tarihinde fesholmuştur(*)
C 68	Gemilerde Mürettebat İçin İaşe ve Yemek Hizmetlerine İlişkin Sözleşme	17.03.2005	Onaylandı
C 69	Gemi Aşçılarının Mesleki Ehliyet Diplomalarına İlişkin Sözleşme	17.03.2005	Onaylandı
C 73	Gemi adamlarının Sağlık Muayenesine İlişkin Sözleşme	17.03.2005	Onaylandı
C 77	Gençlerin Tıbbi Muayenesi (Sanayi) Sözleşmesi	02.11.1984	Onaylandı
C 80	Son Maddelerin Revizyonu Sözleşmesi	13.07.1949	Onaylandı
C 81	İş Teftişi Sözleşmesi	05.03.1951	Onaylandı
C 87	Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi	12.07.1993	Onaylandı
C 88	İş ve İşçi Bulma Servisi Kurulması Sözleşmesi	14.07.1950	Onaylandı
C 92	Mürettebatın Gemide Barınmasına İlişkin Sözleşme	17.03.2005	Onaylandı
C 94	Çalışma Şartları (Kamu Sözleşmeleri) Sözleşmesi	29.03.1961	Onaylandı
C 95	Ücretlerin Korunması Sözleşmesi	29.03.1961	Onaylandı
C 96	Ücretli İş Bulma Büroları Sözleşmesi (Revize)	23.01.1952	Onaylandı
C 98	Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi	23.01.1952	Onaylandı
C 99	Asgari Ücret Tespit Mekanizması (Tarım) Sözleşmesi	23.06.1970	Onaylandı
C 100	Eşit Ücret Sözleşmesi	19.07.1967	Onaylandı
C 102	Sosyal Güvenlik (Asgari Standartlar) Sözleşmesi	29.01.1975	Onaylandı
C 105	Zorla Çalıştırmanın Kaldırılması Sözleşmesi	29.03.1961	Onaylandı
C 108	Gemi adamları Ulusal Kimlik Kartlarına İlişkin Sözleşme	07.02.2005	Onaylandı
C 111	Ayırımcılık (İş ve Meslek) Sözleşmesi	19.07.1967	Onaylandı
C 115	Radyasyondan Korunma Sözleşmesi	15.11.1968	Onaylandı
C 116	Son Maddelerin Revizyonu Sözleşmesi	02.09.1968	Onaylandı
C 118	Muamele Eşitliği (Sosyal Güvenlik) Sözleşmesi	25.06.1974	Onaylandı
C 119	Makinaların Korunma Tertibatı ile Teçhizi Sözleşmesi	13.11.1967	Onaylandı
C 122	İstihdam Politikası Sözleşmesi	13.12.1977	Onaylandı
C 123	Asgari Yaş (Yeraltı İşleri) Sözleşmesi	08.12.1992	Onaylandı
C 127	Azami Ağırlık Sözleşmesi	13.11.1975	Onaylandı
C 133	Mürettebatın Gemide Barındırılmasına İlişkin Sözleşme (İlave Hükümler)	17.03.2005	Onaylandı
C 134	İş Kazalarının Önlenmesine (Gemiadamları) İlişkin Sözleşme	17.03.2005	Onaylandı
C 135	İşçi Temsilcileri Sözleşmesi	12.07.1993	Onaylandı
C 138	Asgari Yaş Sözleşmesi	30.10.1998	Onaylandı
C 142	İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Sözleşmesi	12.07.1993	Onaylandı
C 144	Üçlü Danışma (Uluslararası Çalışma Standartları) Sözleşmesi	12.07.1993	Onaylandı
C 146	Gemi adamlarının Yıllık Ücretli İznine İlişkin Sözleşme	28.07.2005	Onaylandı
C 151	Çalışma İlişkileri (Kamu Hizmeti) Sözleşmesi	12.07.1993	Onaylandı
C 152	Liman İşlerinde Sağlık ve Güvenliğe İlişkin Sözleşme	17.03.2005	Onaylandı
C 153	Karayolları Taşımacılığında Çalışma Saatleri ve Dinlenme Sürelerine İlişkin Sözleşme	17.03.2005	Onaylandı
C 155	İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin Sözleşme	22.04.2005	Onaylandı
C 158	Hizmet İlişkisine Son Verilmesi Sözleşmesi	04.01.1995	Onaylandı
C 159	Mesleki Rehabilitasyon ve İstihdam (Sakatlar) Sözleşmesi	26.06.2000	Onaylandı
C 161	Sağlık Hizmetlerine İlişkin Sözleşme	22.04.2005	Onaylandı
C 164	Gemi adamlarının Sağlığının Korunması ve Tıbbi Bakımına İlişkin Sözleşme	17.03.2005	Onaylandı
C 166	Gemi adamlarının Ülkelerine Geri Gönderilmesine İlişkin Sözleşme	17.03.2005	Onaylandı
C 182	En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem Sözleşmesi	02.08.2001	Onaylandı
-	Yukarıda Sıralanan Sözleşmelerin Hepsi	-	-